Inge Zweers | Wat kunnen we leren van het Noorse onderwijs?

“Een fantastische studiereis met Hollandse hutspot en een souvenir voor thuis!”

Het mooiste compliment dat wij als groep in Noorwegen kregen, was: “Jullie spraken nauwelijks met mij [de schooldirecteur], maar jullie gingen écht in gesprek met onze studenten en docenten! Jullie zijn oprecht nieuwsgierig naar hoe het werkelijk is.” Mede door onze houding als Nederlandse gasten, maar ook door de open ontvangst door onze Noorse collega’s – waarbij we ook uitdagende en kwetsbare lesmomenten hebben gezien – hebben we veel geleerd van het Noorse onderwijssysteem. Tegelijkertijd biedt zo’n kijkje in de keuken bij een ander, ook ruimte voor reflectie. Wat zijn de keerzijdes van hun aanpak? En wat waardeer ik in ons eigen land?

Op deze studiereis heb ik te veel gezien en ervaren om te delen in één blog. Daarom schrijf ik een tweeluik. In deze eerste deel ik wat ik meeneem naar huis, want ik zou ons Nederlanders soms “een beetje meer Noors” gunnen. Ik mix deze inzichten echter wel graag tot ‘een Hollandse hutspot’.

Hollandse hutspot #1. Heb Noors vertrouwen in onze docenten, maar maak Nederlandse afspraken over wat we collectief belangrijk vinden

In Noorwegen is het onderwijs van voorschoolse educatie tot universitair onderwijs gratis en publiek gefinancierd. Er is geen onderwijsinspectie. Het nationale curriculum benadrukt verwerven van competenties boven ‘leren door herhaling’. Ouders en collega’s vertrouwen op de expertise van de docent om het beste onderwijs aan leerlingen  te verzorgen.

Dit geeft scholen en docenten veel ruimte om te doen waar ze ‘voor op aarde zijn’: uitdagend, kwalitatief goed onderwijs verzorgen. Terwijl wij in Nederland werken vanuit controledrang en onze docenten forceren om aan administratie en verantwoording te doen. De Noorse aanpak geeft veel lucht, maar roept ook vragen op: als je zelf zoveel invulling mag geven aan het onderwijs zonder controle, hoe zorg je dan als docent dat je jouw leerlingen op hetzelfde niveau aflevert als je collega’s? Bijvoorbeeld bij de overgang van basis- naar voortgezet onderwijs.

Wens: Ik gun ons dat we onze Nederlandse collectieve afstemming behouden over wat we belangrijk vinden om onze leerlingen te leren (doelen), maar met meer Noors vertrouwen dat onze docenten goed onderwijs geven om deze doelen te bereiken. Zo ontstaat er meer lucht en ruimte in ons onderwijs.

Hollandse hutspot #2. Focus Noors op gelijkwaardigheid en inclusie, maar heb Nederlands oog voor ieders mogelijkheden

In Noorwegen is inclusie een kernwaarde. Slechts 1% van de leerlingen krijgt speciaal onderwijs in aparte voorzieningen (bij ons 5%). De rest van de leerlingen volgt onderwijs in reguliere klassen. Veel expertise voor speciaal onderwijs (bijvoorbeeld gespecialiseerd personeel) bevindt zich dan ook in de reguliere school en zelfs in de klas. Bovendien is er veel ruimte – heel veel ruimte: op het schoolplein, in de lokalen en door extra ruimtes in de school.

Keerzijde is dat de ideologie (alle leerlingen horen erbij) leidend wordt, ten koste van het belang van de individuele leerling. Sommige leerlingen ervaren te veel prikkels en spanning in een reguliere klas. Zij kunnen onderwijs in een grote groep niet (de hele dag) aan. Is het dan niet wenselijker om de lesstof buiten de klas in een klein groepje aan te bieden? Eerst moeten de randvoorwaarden op orde zijn om te kunnen leren.

Wens: Ik gun ons diezelfde Noorse publiek gefinancierde ruimte en faciliteiten om ons speciaal onderwijs beter te integreren in reguliere scholen. Vanuit Noors vertrouwen kunnen docenten uit het regulier en speciaal onderwijs er samen voor zorgen dat we onderwijsbehoeften van verschillende leerlingen tegemoet komen. Maar laten we alsjeblieft ons Nederlands oog voor ieders mogelijkheden behouden. Niet alles hoeft altijd samen met de hele klas, soms is een kleine setting beter.

Souvenir mee naar huis

Dus welk Noors souvenir neem ik mee in mijn koffer naar huis?! Dankbaarheid voor hun hartelijke, open en kwetsbare ontvangst! Als wij elkaar als internationale collega’s op deze manier blijven ontmoeten en we met onze eigen collega’s op zoek gaan naar mogelijkheden om het geleerde toe te passen in onze eigen praktijk, dan versterken we zowel het leerproces van onze Noorse én Nederlandse studenten. Ik geniet nog even na met deze ambitie in het achterhoofd!