De kracht van ervaringsdeskundigheid binnen het mbo

Minder afstand, meer kwetsbaarheid?

Scholen zijn van oorsprong opgericht met als doel om vaardigheden als lezen, schrijven, zingen en bidden aan te leren. Logischerwijs is kennisoverdracht nog steeds een groot onderdeel van het middelbaar beroepsonderwijs. Binnen het onderwijs hebben we gesprekken over klassenmanagement en docenten worden getraind om gesprekken tussen en mét studenten te begeleiden. Bij deze gesprekken treden docenten zelf veelal op als coach en zijn ze bezig met de inzet van interventies op afstand, voorin de klas. Maar wat als deze afstand helemaal niet is wat studenten nodig hebben? Wat als wij, de docenten, meer over onszelf zouden delen? Dan zou het voor studenten duidelijk zijn dat zij niet de enigen zijn die kampen met thema’s als armoede, seksueel misbruik, onveilige thuissituaties of stigmatisering ten gevolge van een diagnose. Er zijn ook docenten die deze ervaringen met zich meedragen.  

Ervaringsdeskundigheid: de eerste positieve geluiden

In september 2024 ben ik gestart aan de master Ervaringsdeskundigheid aan Hogeschool Windesheim in Zwolle. Ik onderzoek hoe de inzet van Ervaringsdeskundigheid binnen ROC van Twente kan bijdragen aan een rijker, vollediger en inclusiever onderwijs voor studenten en docenten. Ervaringsdeskundigheid betekent dat mensen hun eigen ervaringen met crisis, ontwrichting, beperking en herstel omzetten in ervaringskennis en deze methodisch en professioneel inzetten ten behoeve van een ander (Timmer, 2009). 

Binnen de geestelijke gezondheidszorg wordt ervaringsdeskundigheid al veel langer ingezet met positief resultaat. Ervaringskennis blijkt namelijk een positief effect te hebben op empowerment, hoop en ‘ervaren steun’ door cliënten (Keuzenkamp & Van Hoorn, 2022). Binnen het onderwijs zien we deze opmars nog niet of veel minder, terwijl hier wel behoefte aan lijkt te zijn blijkt uit de gesprekken die ik tot nu toe gevoerd heb met verschillende studenten. Veel van hen geven aan het makkelijker te vinden om zorgen en angsten bespreekbaar te maken wanneer ze weten dat docenten zelf ook ontwrichting meegemaakt hebben. “Het maakt de drempel voor een hulpvraag lager en de schaamte minder”, aldus een alumnus van de opleiding Maatschappelijke Zorg. Een student uit het traject Score voor Scholing is er ook positief over: “Het helpt me door hun verhaal te horen zodat ik weet dat ik er ook voor moet gaan om me weer beter te gaan voelen."

Veel ervaringskennis in huis 

Naast gesprekken met studenten heb ik de afgelopen maanden ook gesprekken gehad met docenten. Hieruit  merkte ik opdat we meer dan voldoende ervaringskennis in huis hebben binnen docententeams. Niet iedereen zet dit op dezelfde wijze in en sommigen zijn ook nog zoekende of ze überhaupt iets willen met hun ervaringskennis. Anderen gebruiken de ervaringskennis bij individuele begeleiding, ten behoeve van klassenmanagement of gastlessen. “Ik krijg enorm veel energie van gastlessen die ik geef over mijn thema. Studenten stellen prachtige, verdiepende vragen en je kunt heel goed aansluiten bij hun belevingswereld”, geeft een docent met ervaringskennis aan.  

Wanneer studenten zich gekend en gezien voelen, ervaren zij meer binding met de docent en de leeromgeving, wat een positieve invloed heeft op het leerproces (Gomes, 2020). Op basis van de gesprekken die ik tot nu toe gehad heb, durf ik heel voorzichtig te stellen dat de inzet van ervaringsdeskundigheid vanuit docenten een extra dimensie zou kunnen geven aan de student – docent relatie. To be continued… 

Bronnen

• Gomes, C. (2020). I belong here. Student Sense of Belonging en de relatie met studentsucces. Hogeschool Rotterdam Uitgeverij.  
• Keuzenkamp, S., Van Hoorn, E. (2022). Ervaringskennis. Betekenissen, bronnen en invloed. Movisie.  
• Timmer, A. H. (2009). Raakt het u? Herstel en ervaringsdeskundigheid in de GGz. Hanzehogeschool Groningen / Lectoraat Rehabilitatie.